تجزیه ژنتیکی عملکرد دانه ذرت و صفات فیزیولوژیکی وابسته به روش تلاقی‌ دای‌آلل در شرایط نرمال و تنش خشکی

تنش خشکی یکی از مهم‌ترین تنش‌های محیطی در کشاورزی سراسر جهان است و بهبود عملکرد دانه تحت تنش خشکی یکی از اهداف مهم اصلاح نباتات است. در برنامه‌های اصلاحی،‌ برای بهبود عملکرد دانه و صفات فیزیولوژیکی وابسته اطلاع از نحوه کنترل ژنتیکی و تجزیه‌وتحلیل گرافیکی آنها ضروری می‌باشد. به این منظور، آزمایشی با 6 اینبرد لاین ذرت و 15 هیبرید حاصل از ترکیب آنها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار و به‌طور جداگانه در دو رژیم رطوبتی شامل آبیاری بر اساس 90 و 140-130 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‌آباد دزفول در سال 1391 اجرا گردید. برآورد پارامترهای ژنتیکی به‌روش گرافیکی جینکز- هیمن نشان داد که در شرایط تنش برای صفات عملکرد دانه در بوته و کاروتنوئید و در شرایط نرمال برای صفات عملکرد دانه در بوته، کلروفیل کل، رطوبت نسبی برگ و وزن ریشه پارامتر D کوچک‌تر از پارامترهای H1 و H2 بود که نشان‌دهنده مهم‌تر بودن جز واریانس غالبیت نسبت به واریانس افزایشی در کنترل این صفات می‌باشد. بنابراین گزینش در نسل‌های در حال تفکیک، از موفقیت چندانی برخوردار نبوده، لذا باید گزینش را تا نسل‌های پیشرفته اصلاحی به تعویق انداخت. درحالی‌که بیشتر بودن پارامتر D از پارامترهای H1 و H2 برای صفات کلروفیل کل، رطوبت نسبی برگ و وزن ریشه در شرایط تنش نشان‌دهنده مهم‌تر بودن جز واریانس افزایشی نسبت به واریانس غیرافزایشی در کنترل این صفات می‌باشد و انتخاب در نسل‌های اولیه می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. بنابراین صفاتی مانند کلروفیل کل، رطوبت نسبی برگ و وزن ریشه می‌توانند برای انتخاب ژنوتیب‌های متحمل به خشکی و با عملکرد دانه بیشتر شاخص‌های قابل اطمینانی باشند. با استفاده از نمودار گرافیکی و موقعیت خطوط رگرسیون کوواریانس ردیف‌ها روی واریانس ردیف‌ها و نحوه پراکنش والدها چنین نتیجه‌گیری شد که در هر دو شرایط تنش و نرمال والد SD/17 برای صفات رطوبت نسبی برگ و وزن ریشه و والد SD/3 برای صفات عملکرد دانه و کلروفیل کل دارای بیشترین ژن‌های مغلوب و والد CML برای اکثر صفات دارای بیشترین ژن‌های غالب می‌باشند.